Zgrzyn wężowy, Rauvolfia – (Rauvolfia serpentina; Indian Snakeroot)
Zgrzyn wężowy to krzew pochodzący z Azji, stosowany tam od najdawniejszych czasów do leczenia wielu schorzeń. Stosowano go na ukąszenia żmij i węży (swoiste antidotum na jad), przeciwko ukłuciom owadów – stąd pochodzi też jego nazwa. Jest to jedno z 50 podstawowych ziół stosowanych w tradycyjnej medycynie chińskiej. Aleksander Wielki podobno uratował wyciągiem z rauwolfii swojego generała Ptolemeusza I Soter, który został zraniony zatrutą strzałą.
- Obniża ciśnienie krwi
- Działa uspokajająco na centralny układ nerwowy
W indyjskiej Ajurwedzie zgrzyn wężowy używany był jako lek uspakajający, w stanach lękowych i psychozach, a także do obniżania ciśnienia krwi, w leczeniu gorączki, bólów brzucha, czerwonki i epilepsji. Mahatma Gandhi żuł tę roślinę w czasie medytacji lub pił z niej napar w stanach nadmiernego pobudzenia.
Rozszerza naczynia krwionośne, obniża poziom katecholamin w tkankach. Obniża ciepłotę ciała. Rezerpina wywołuje stopniowo narastający spadek ciśnienia krwi, daje przy tym objaw bradykardii (rzadkoskurczu). Wpływa też długotrwale uspokajająco i wywołuje zobojętnienie wobec wielu bodźców z otoczenia (efektem działania jest spadek poziomu noradrenaliny i serotoniny w mózgu).
Substancje aktywne
W kłączach z korzeniami występuje około 60 alkaloidów, m in. alkaloidy indolowe (1-2%), przy czym w lecznictwie dużą rolę odgrywa rezerpina (reserpinum) (0,15-0,2% w surowcu) i ajmalina (ajmalinum) (ok. 0,1%).
Współcześnie straciły na znaczeniu, bowiem są podejrzane o właściwości rakotwórcze, ponadto w czystej formie wykazują wiele działań ubocznych.
Dawkowanie
Rezerpina jest używana w leczeniu nadciśnienia tętniczego w dawce 0,2-0,3 mg dziennie. Leczenie inicjujące rozpoczyna się od dawek górnych, potem w miarę poprawy, dawki obniża się do poziomu 0,1-0,2 mg dziennie. Dawka podtrzymująca 0,1 mg dziennie.
W dawce powyżej 0,5 mg dziennie dość często wywołuje zatrzymanie sodu i wody w organizmie oraz objawy depresji. Potęguje działanie alkoholu.
W fitoterapii tradycyjnej stosowany jest jako napar (herbatka) lub zmielony surowiec.
Przeciwwskazania
Ze względu na możliwe działania niepożądane nie stosować w ciąży i w czasie karmienia (przenika do mleka w okresie laktacji). Nie zaleca się także dla osób przewlekle chorych na choroby układu pokarmowego (refluks, owrzodzenie żołądka lub jelita grubego, zespół jelita drażliwego itp).